Informacje wstępne
PISA – Program Międzynarodowej Oceny Umiejętności Uczniów (tytuł oryginalny: Programme for International Student Assessment) jest projektem badawczym realizowanym przez Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (Organisation for Economic Co-operation and Development – OECD). W badaniu biorą udział piętnastolatkowie z ponad 80 krajów i regionów z całego świata, w tym na przykład z Australii, Brazylii, Czech, Francji, Japonii, Chin, Meksyku, Niemiec, Rosji, Stanów Zjednoczonych czy Wielkiej Brytanii. W naszym kraju Program jest realizowany przez Instytut Badań Edukacyjnych. Badanie PISA jest przeprowadzane od roku 2000 co trzy lata, a Polska uczestniczy w nim od początku.
PISA bada, na ile jesteście przygotowani do samodzielnego wykorzystywania swojej wiedzy i czy rozumiecie zjawiska, które dzieją się wokół nas. Badanie skupia się na praktycznych umiejętnościach. Wyniki badania, po wcześniejszym zanonimizowaniu odpowiedzi, są każdorazowo przedstawiane Ministerstwu Edukacji Narodowej, kuratoriom oświaty, dyrektorom szkół i nauczycielom. Są one również szeroko omawiane w mediach, zarówno w Polsce, jak i za granicą. Dzięki temu o wynikach badania dowiaduje się całe społeczeństwo.
Cele Programu
Celem badania PISA jest określenie, na ile młodzież w różnych krajach przygotowana jest do uczestnictwa w „dorosłym” życiu. Aby w pełni uczestniczyć w „dorosłym” życiu, nie wystarcza być fachowcem w swojej dziedzinie zawodowej. Trzeba również posiadać wiedzę i umiejętności z zakresu języka ojczystego, matematyki, fizyki, biologii i innych dziedzin. Bez tego trudno uczestniczyć w życiu kraju jako świadomy obywatel. Chodzi nie tylko o to, aby posiadać wiedzę, znać wzory i definicje, ale także umieć stosować tę wiedzę w praktyce, a więc umieć wypełnić różne formularze w pracy i urzędzie oraz wyszukać potrzebne informacje do rozwiązania codziennych problemów.
Bardzo ważne jest to, że badanie ma charakter międzynarodowy. Porównując wyniki uzyskane przez Was z wynikami młodzieży z innych krajów można określić, w jakich obszarach wiedzy i umiejętności warto zmieniać sposoby nauczania, a tym samym wyrównywać szanse na globalnym rynku pracy.
Czego dotyczy badanie?
Badanie zostało przygotowane przez międzynarodowy komitet ekspertów w ścisłej współpracy ze specjalistami z krajów uczestniczących w programie PISA. Uznano, że w badaniu powinny znaleźć się zadania z zakresu języka ojczystego, matematyki, nauk przyrodniczych, tzn. biologii, fizyki, chemii i geografii oraz zadania dotyczące uczenia się w świecie cyfrowym.
W ramach każdej z tych dziedzin wybrano obszary wiedzy i umiejętności, które są szczególnie ważne. Ponieważ chodzi nie tylko o posiadanie wiedzy, ale również umiejętność jej praktycznego zastosowania, zadania będą odnosiły się do konkretnych sytuacji, z jakimi spotkacie się w życiu codziennym. Nie będą to więc zadania, w których wystarczy przytoczyć odpowiedni fragment z podręcznika szkolnego. Przeciwnie, wykorzystując wiedzę zdobytą w szkole, a często także pochodzącą z innych źródeł, będziecie musieli wykazać się samodzielnością w myśleniu.
Jak będzie przebiegać badanie?
We wszystkich krajach badaniem do badania przystępują uczniowie, którzy ukończyli 15 lat. Ponieważ przebadanie wszystkich uczniów w tym wieku byłoby bardzo trudne, w każdym kraju do udziału w badaniu losuje się, stosując właściwe procedury statystyczne, odpowiednią liczbę szkół, a następnie w każdej wylosowanej szkole, określoną liczbę uczniów. Wasza szkoła została wylosowana do udziału w badaniu, a z uczniów Waszej szkoły zostaliście wylosowani właśnie Wy. Główne badanie, trwające dwie godziny, polegać będzie na rozwiązywaniu na komputerach zadań ze wspomnianych dziedzin, tzn. rozumienia i interpretacji tekstu, matematyki, nauk przyrodniczych. Niektórzy z Was będą rozwiązywali zadania z uczenia się w świecie cyfrowym – dziedziny, która pojawiła się w tym badaniu po raz pierwszy. Niezależną częścią badania będzie ankieta do wypełnienia, tzw. Kwestionariusz Ucznia zawierający pytania dotyczące Waszych opinii na różne tematy, poglądów o nauce różnych przedmiotów szkolnych, a także Waszej sytuacji domowej i szkolnej. Będą to na przykład pytania o: wykształcenie i zawód rodziców, warunki do nauki w domu oraz w szkole, sposób odrabiania lekcji czy sposób spędzania czasu wolnego. Pytania te posłużą do pokazania „obrazu polskiej młodzieży” i porównania go z „obrazami” młodzieży z innych krajów żyjącej w różnych częściach świata.
Anonimowość wyników badania
W trakcie badania posługujemy się danymi osobowymi, np. imieniem i nazwiskiem, dzięki czemu jesteśmy w stanie stwierdzić, czy dana osoba powinna przystąpić do badania. Rozwiązywanie zadań i udzielanie odpowiedzi ankietowych odbywa się przy wykorzystaniu programu komputerowego, do którego dane osobowe nie są wprowadzane. Przed badaniem otrzymacie specjalne numery identyfikacyjne (loginy) i hasła, które umożliwią zalogowanie się do programu. Wasze odpowiedzi będą identyfikowane wyłącznie na podstawie tych numerów. Wyniki badania PISA są tym samym anonimizowane, a Wasze nazwiska nie będą łączone z odpowiedziami udzielonymi podczas badania. Wyniki testów nie będą udostępnione szkole, ani nie będą miały żadnego wpływu na Wasze oceny szkolne. W trakcie realizacji Instytut Badań Edukacyjnych będzie przestrzegał postanowień Ustawy o ochronie danych osobowych.
Warunki trafności wyników badania to: motywacja i pełne uczestnictwo wylosowanych uczniów.
W badaniu PISA, podobnie jak w każdym innym badaniu o charakterze naukowym, sprawą podstawową jest wiarygodność uzyskanych wyników. Chodzi o to, by jego wyniki poprawnie odzwierciedlały poziom wiedzy i umiejętności uczniów w poszczególnych krajach. Jeśli wyniki badania nie będą wiarygodne, nie będzie można formułować na ich podstawie jakichkolwiek wniosków czy zaleceń. Dlatego też bardzo ważne są dwie sprawy.
Po pierwsze to, aby wszyscy wylosowani uczniowie wzięli udział w badaniu. Przed badaniem Wasi rodzice otrzymają formularze zgody na Wasz udział w badaniu wraz z krótką informacją na jego temat. Rodzice mogą oczywiście nie zgodzić się na Wasz udział, jednak warto ich zachęcać, aby wyrazili na to zgodę.
Drugą sprawą o kluczowym znaczeniu dla wiarygodności wniosków jest Wasze właściwe podejście do badania. Chodzi o to, aby uzyskane wyniki realnie odzwierciedlały Waszą wiedzę i umiejętności. Dlatego też, choć za wyniki uzyskane w badaniu szkoła nie będzie Wam wystawiać ocen, to przyłóżcie się do pracy i postarajcie się, aby rozwiązywać wszystkie zadania najlepiej jak umiecie.
Zachęcamy do udziału w badaniu tym bardziej, że będziecie mieli rzadką okazję poznać zadania przygotowane przez autorów z całego świata. Są to bardzo ciekawe zadania, które często odnoszą się do rzeczywistych sytuacji, a ich rozwiązanie wymaga logicznego myślenia oraz rozwiązywania rozmaitych problemów. Niektóre zadania polegają na przeprowadzeniu komputerowych symulacji doświadczeń naukowych lub zjawisk przyrodniczych.
Więcej informacji na temat badania PISA oraz przykładowe zadania wraz z rozwiązaniami zainteresowane osoby mogą znaleźć na stronach internetowych: pisa.ibe.edu.pl oraz oecd.org/pisa/test/.
